Praca ponadwymiarowa pracownika niepełnoetatowego a wynagrodzenie – wyrok TSUE

Pan K. był pilotem zatrudnionym w niepełnym wymiarze godzin (dokładnie 9/10 etatu) w niemieckiej firmie lotniczej Lufthansa CityLine GmbH. Obowiązujące u tego pracodawcy przepisy dawały pracownikowi jedynie zwiększenie wymiaru urlopu w roku, ale nie powodowało to zmniejszenia wymiaru godzin lub dni pracy – z tych był rozliczany praktycznie tak, jakby pracował na pełen etat. Wprawdzie przepisy płacowe w Lufthansa CityLine przewidywały różne stawki wynagrodzenia za przekroczenie poszczególnych progów godzinowych (było ich 3.), ale dotyczyły one wszystkich zatrudnionych, tak pełno, jak i niepełnoetatowych.

Pilot zdecydował się pozwać pracodawcę do sądu pracy, twierdząc, że takie ukształtowanie wynagrodzenia za pracę ponadwymiarową jest dyskryminujące.

W I instancji pan K. uzyskał korzystne orzeczenie, ale sąd II instancji zmienił je i oddalił powództwo. Zgodnie z prawem niemieckim, finalne orzeczenie, w wyniku skargi rewizyjnej powinien wydać Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht – BAG), ale ten zdecydował się przekazać do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prejudycjalne o następującej treści:

Czy w świetle krajowego przepisu ustawowego pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy są traktowani w mniej korzystny sposób niż porównywalni pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu klauzuli 4 pkt 1 Porozumienia ramowego dotyczącego pracy w niepełnym wymiarze godzin, zawartego w dniu 6 czerwca 1997 r. - załącznika do dyrektywy Rady 97/81/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. dotyczącej Porozumienia ramowego dotyczącego pracy w niepełnym wymiarze godzin zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC (Dz.U. 1998, L 14, s. 9) jeżeli pozwala on na to, aby wypłata dodatkowego wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w niepełnym i pełnym wymiarze czasu pracy była jednolicie uzależniona od przekroczenia tej samej liczby godzin pracy, a tym samym pozwala na to, aby kryterium porównania stanowiło wynagrodzenie łączne, nie zaś składnik wynagrodzenia stanowiący wynagrodzenie dodatkowe?

TSUE w odpowiedzi zawartej w wyroku z 19 października 2023 r. w sprawie M.K. przeciwko Lufthansa CityLine GmbH (sygn. C-660/20) orzekł, że:

1. przepis krajowy uzależniający zapłatę dodatkowego wynagrodzenia – jednolicie dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy i porównywalnych pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy – od przekroczenia tej samej liczby godzin pracy w ramach danej działalności, takiej jak pełnienie czynności lotniczych przez pilota, stanowi „mniej korzystne” traktowanie pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu tego przepisu,
2. klauzula 4 Porozumienia ramowego stoi na przeszkodzie przepisowi krajowemu uzależniającemu zapłatę dodatkowego wynagrodzenia – jednolicie dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy i porównywalnych pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy – od przekroczenia tej samej liczby godzin pracy w ramach danej działalności, takiej jak pełnienie czynności lotniczych przez pilota, w celu zrekompensowania szczególnego obciążenia pracą związanego z tą działalnością

Wykładnia zaprezentowana przez TSUE wyklucza tym samym sytuację, w której pracodawca uzgodni z pracownikiem, że tylko przekroczenie normy kodeksowej czasu pracy (np. dobowej – 8 godzin) uprawnia pracodawcę do wypłaty wynagrodzenia z dodatkami. Takie praktyki nie są rzadkie i są one w świetle omawianego orzeczenia TSUE – niezgodne z prawem unijnym.

Sąd dokonując wykładni takiego postanowienia w zgodnie z normami wspólnotowymi może stwierdzić, że pracownikowi powinno się należeć podwyższone wynagrodzenie już od pierwszej godziny pracy ponad wymiar. I taka interpretacja – zdaniem niektórych komentatorów – będzie też konsekwencją wyroku TSUE. Prowadzi to bowiem do wniosku, że zgodnie z prawem UE, właściwą praktyką powinno być wypłacane podwyższonego o stosowne dodatki wynagrodzenia za wszystkie godziny ponadwymiarowe przepracowane przez pracowników niepełnoetatowych, włącznie z tymi, które nie przekraczały kodeksowej normy.