Zmiany w Kodeksie pracy 2023: jak wypełniać nowy wniosek o urlop rodzicielski

Wniosek o urlop rodzicielski można złożyć wcześniej, np. miesiąc przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Za okres urlopu rodzicielskiego zasadniczo obecnie przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru. Jednak w okresie do 21 dni po porodzie pracownica może złożyć wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% za okres urlopu macierzyńskiego (zasiłek w takiej wysokości nie jest już obecnie zarezerwowany tylko dla sytuacji, w których urlop rodzicielski w pełnym wymiarze przypada bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i został udzielony na wniosek o taki urlop w terminie do 21 dni od porodu). Taki sam zasiłek będzie otrzymywała za okres urlopu rodzicielskiego, chyba że w pierwszym roku życia dziecka nie wykorzysta ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego. Wówczas może złożyć do płatnika zasiłków wniosek o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100%. Zasiłek za 9 tygodni urlopu rodzicielskiego zarezerwowanych dla drugiego rodzica wynosi zawsze 70% podstawy wymiaru.

Od 26 kwietnia 2023 r. nie obowiązuje już tzw. długi wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (dotychczasowy art. 179[1] kp). Mimo to w praktyce nadal można korzystać z urlopu rodzicielskiego w taki sposób. Obecnie wymaga to jednak złożenia dwóch wniosków:

• jednego o udzielenie urlopu rodzicielskiego (wniosek o urlop rodzicielski jest taki sam, jak w przypadku gdy urlop ten nie przypada bezpośrednio po urlopie macierzyńskim),
• drugiego zaś o zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru (wniosek ZUS ZAM).

Zasiłek za 9 tygodni urlopu rodzicielskiego zarezerwowanych dla drugiego rodzica wynosi zawsze 70% podstawy wymiaru.

Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze od razu po urlopie macierzyńskim można złożyć wcześniej, np. w terminie przewidzianym do złożenia wniosku o zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru (tj. w terminie do 21 dni po porodzie). Wcześniejsze złożenie wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego ma taki skutek, że ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę, rozwiązaniem umowy o pracę lub prowadzeniem przygotowań do tych czynności zaczyna obowiązywać na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego. W praktyce jednak korzystanie z urlopu macierzyńskiego bezpośrednio przed urlopem rodzicielskim zapewnia pracownikowi pełną ochronę.

Urlopu rodzicielskiego udziela się zawsze na konkretne dziecko. Trzeba więc wskazać jego imię i nazwisko oraz datę urodzenia. Jest to istotne choćby ze względu na fakt, że urlop rodzicielski może być wykorzystany najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego, z jakiego mogą skorzystać oboje rodzice, obejmuje 41 tygodni w przypadku urodzenia 1 dziecka przy 1 porodzie, a w odniesieniu do porodu mnogiego – 43 tygodnie, oraz odpowiednio 65 i 67 tygodni w stosunku do dziecka posiadającego zaświadczenie z ustawy „Za życiem”. Jednak obowiązuje również obecnie zasada, zgodnie z którą każde z rodziców ma prawo do nieprzenoszalnej, 9-tygodniowej części tego urlopu, której nie może przejąć drugi rodzic. Zatem w praktyce, w przypadku urodzenia jednego dziecka, jeden rodzic może skorzystać maksymalnie z 32 tygodni (lub 56 w przypadku dziecka ze wspomnianym zaświadczeniem) urlopu rodzicielskiego.

Pracownik może skorzystać z urlopu rodzicielskiego niezależnie od tego, co dzieje się z drugim rodzicem – tzn. czy też korzysta z urlopu rodzicielskiego, czy też np. w ogóle nie ma prawa do tego urlopu, gdyż nie pozostaje w zatrudnieniu itd.

Jak już wspominaliśmy, obecnie nie obowiązuje długi wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Mimo to w praktyce nadal możliwe jest korzystanie z urlopu rodzicielskiego w taki właśnie sposób. W tym celu uprawniony pracownik może po prostu wcześniej złożyć wniosek o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego (wniosek ze wzoru) i wskazać datę jego rozpoczęcia od razu po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Można również, choć nie trzeba, dodać we wniosku, że urlop rodzicielski będzie poprzedzony urlopem macierzyńskim.

Przykładowy zapis:

Urlop rodzicielski na dane dziecko może być obecnie wykorzystywany maksymalnie w 5 częściach (każda z nich o dowolnej długości – aż do wyczerpania wymiaru urlopu) – i nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Nowelizacja Kodeksu pracy zlikwidowała zasadę mówiącą, że przynajmniej część urlopu rodzicielskiego musi przypadać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. A zatem, obecnie urlop rodzicielski może nawet w całości być przeniesiony na późniejszy czas. A zatem może być tak, że żaden z odcinków urlopu rodzicielskiego nie następuje tuż po urlopie macierzyńskim. Mało tego, może być też tak, że na dane dziecko wcale nie był wykorzystywany urlop macierzyński (gdyż np. matka nie pozostawała w zatrudnieniu), a i tak np. ojciec skorzysta z urlopu rodzicielskiego (albo i sama matka – gdy po jakimś czasie jednak podejmie zatrudnienie, a nie upłynął jeszcze kodeksowy termin wykorzystania urlopu). Urlop rodzicielski jest bowiem niezależny od ewentualnego wcześniejszego wykorzystania urlopu macierzyńskiego na dane dziecko.

A zatem, aby było jasne, ile urlopu rodzicielskiego zostało dotychczas wykorzystane – i w ilu częściach (czyli by było wiadomo, ile go jeszcze pozostało do wykorzystania) – pracownik musi zadeklarować to we wniosku.

Obecnie oboje rodzice – jeśli chcą – mogą wykorzystywać urlop rodzicielski wspólnie, w tym samym czasie. Oczywiście jeśli np. oboje korzystają np. w jednym tygodniu z urlopu rodzicielskiego, to uznaje się że „zużyli” wówczas 2 tygodnie z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego na to dziecko.

A zatem obecnie nie wystarczy już wskazać we wniosku, jaki wymiar urlopu rodzicielskiego wykorzystano do tej pory. Niezależnie od tej informacji może się bowiem okazać, że drugi rodzic ma zamiar w tym samym czasie korzystać z tego urlopu. Stąd przepisy nakazują, aby do wniosku o urlop rodzicielski dodać oświadczenie wnioskującego, czy drugi rodzic będzie w okresie objętym wnioskiem korzystał z tego urlopu, czy też nie (poprzestajemy w tym zakresie na oświadczeniu naszego pracownika, nie możemy żądać żadnych oświadczeń od drugiego rodzica).

Do wniosku o urlop rodzicielski dołączamy skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów. W przypadku gdy urlop jest udzielany w wyższym wymiarze, na dziecko posiadające zaświadczenie z ustawy „Za życiem”, do wniosku dołącza się dodatkowo kopię tego zaświadczenia.

W przypadku gdy uprawniona pracownica chce korzystać z urlopu rodzicielskiego w taki sam sposób, jaki gwarantowało przed 26 kwietnia 2023 r. złożenie długiego wniosku o urlop na podstawie art. 179[1] kp, czyli:

• bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlop rodzicielski w pełnym wymiarze,
• na podstawie jednego wniosku składanego w terminie do 21 dni po porodzie,
• z zasiłkiem w wysokości 80% podstawy wymiaru,

musi obecnie złożyć dwa wnioski. Jeden o udzielenie urlopu rodzicielskiego, a drugi o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w aktualnej wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Jak już wspominaliśmy, wniosek o urlop rodzicielski bezpośrednio po urlopie macierzyńskim w całości można złożyć wcześniej niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego (np. nawet w terminie do 21 dni po porodzie). Natomiast wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% musi koniecznie zostać złożony w terminie do 21 dni po porodzie. W przeciwnym przypadku za okres urlopu macierzyńskiego uprawniona otrzyma zasiłek w wysokości 100%, a za urlop rodzicielski w wysokości 70%.

Wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% składa się do płatnika zasiłków, a więc odpowiednio do:

• pracodawcy (gdy zgłosił do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób) lub
• ZUS za pośrednictwem pracodawcy. Z tego względu nie powinno się łączyć wniosku o urlop rodzicielski z wnioskiem o zasiłek (wniosek o urlop „zostaje” w aktach osobowych u pracodawcy, a wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego składa się na druku ZUS ZAM).

Jeśli pracownik – ojciec będzie wykorzystywał swoją dodatkową, nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego (9 tygodni), zasiłek za tę część wyniesie zawsze 70% podstawy, niezależnie od tego, w jakiej konfiguracji wcześniej z urlopu rodzicielskiego korzystała matka dziecka i czy matka dziecka złożyła tzw. długi wniosek o zasiłek w wysokości 81,5%.

Pamiętajmy też, że matka i ojciec będą mogli razem przebywać na urlopie rodzicielskim. Jaki będzie wtedy zasiłek dla ojca? Naszym zdaniem to zależy od tego, czy pracownica złożyła w terminie do 21 dni po porodzie wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Jeśli złożyła go w taki sposób i chce się dzielić z ojcem dziecka urlopem rodzicielskim z puli do 32 tygodni, to ojcu przysługuje zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Jeśli zaś tego nie zrobiła, to ojcu przysługuje zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru za urlop rodzicielski z puli do 32 tygodni.

Wzór

Katarzyna Nowak                                                                           Warszawa, 1 czerwca 2023 r.

specjalista ds. sprzedaży

Wniosek o urlop rodzicielski