Rekompensata za pracę w dniu wolnym od pracy, dodatek za pracę w porze nocnej

Zgodnie z art. 151³ Kodeksu pracy, pracownikowi, któremu pracodawca polecił wykonywanie pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5dniowym tygodniu pracy (np. w wolną sobotę), przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. Nieudzielenie dnia wolnego w zamian za wolną sobotę, do końca okresu rozliczeniowego, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, o którym mowa w art. 281 § 1 pkt 5 Kodeksu pracy, zagrożone karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł. Ponadto z reguły prowadzi do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, co powoduje konieczność wypłacenia pracownikowi, oprócz normalnego wynagrodzenia, 100% dodatku do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, zgodnie z art. 151¹ § 2 Kodeksu pracy.

W myśl art. 151¹¹ Kodeksu pracy, pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:

1) w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;

2) w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.

Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w pkt 1 dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy (100%), za każdą godzinę pracy w niedzielę. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w pkt 2 dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, za każdą godzinę pracy w święto. Do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę.

Jak wynika z powyższego, za pracę w wolną sobotę, w niedzielę i w święto, pracownik powinien otrzymać w zamian, co do zasady cały dzień wolny.

Alternatywnie, za pracę w godzinach nadliczbowych można udzielić też czasu wolnego, zgodnie z art. 151² Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi, że w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.

Pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej (art. 151⁸ Kodeksu pracy).