Jak w 2022 roku właściwie dokonywać potrąceń z umów cywilnoprawnych

Od 1 stycznia 2019 r. do Kodeksu postępowania cywilnego dodano art. 833 § 2¹, w myśl którego przepisy art. 87 i art. 87¹ kp stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną.

Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, która wprowadziła wspomnianą modyfikację: „W nowym art. 833 § 2¹ kpc zakres stosowania art. 87 i art. 87¹ Kodeksu pracy uzupełniono również o świadczenia powtarzające się, które stanowią jedyne źródło dochodu dłużnika. Ma to na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych mogących powstawać na gruncie dotychczasowego art. 833 § 2 kpc, w zakresie ustalenia czy wynagrodzenie otrzymywane przez dłużnika zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej można uznać za świadczenie powtarzające się, „którego celem jest zapewnienie utrzymania”. Nie ma bowiem wątpliwości, że osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, choć stanowią niemały odsetek zatrudnionych, z punktu widzenia uprawnień pracowniczych i tak są w znacznie gorszej sytuacji niż osoby zatrudnione na umowę o pracę. Tym samym w zakresie zapewnienia im minimum egzystencji i ochrony przed egzekucją należało w sposób jednoznaczny zrównać je z osobami mającymi status pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy”.

Oznacza to, że przy potrąceniach dokonywanych z wynagrodzenia za pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej spełniającego warunki wskazane w art. 833 § 2¹ kpc trzeba przestrzegać ograniczeń wynikających z Kodeksu pracy.

Reasumując, aby w stosunku do wynagrodzenia z umowy cywilnej (np. umowy zlecenia) można było stosować ograniczenia w egzekucji, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki:

1) powinno ono stanowić świadczenia powtarzające się, tzn. pobierane okresowo w regularnych odstępach czasu, jednak bez względu na częstotliwość wypłat – co miesiąc, kwartał czy raz w roku,

2) jego celem powinno być zapewnienie utrzymania albo powinno ono stanowić jedyne źródło dochodu.

Jeśli wynagrodzenie za realizację umowy cywilnoprawnej nie spełnia ww. warunków, wówczas podlega egzekucji w całości, chyba że organ egzekucyjny postanowi inaczej.

W kwestii tego, jak rozumieć pojęcie „świadczenia powtarzające się” w kontekście art. 833 kpc, wypowiedział się m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 13 lutego 2014 r. (sygn. I ACa 1057/13), w którym stwierdzono, że:

• nie ma wątpliwości, że do świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, zalicza się również wynagrodzenia wypłacane na podstawie umów cywilnoprawnych (jak np. na podstawie umowy najmu);
• w doktrynie podkreśla się, że pojęciu świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, należy nadawać szerokie znaczenie;
• zakwalifikowanie danego świadczenia do wymienionej grupy świadczeń zależy wyłącznie od ustalenia, czy świadczenie to ma charakter periodyczny (powtarzający się) oraz czy spełnia cel wyżej wskazany;
• należnościami powtarzającymi się są świadczenia wypłacane dłużnikowi okresowo w powtarzających się odstępach czasu.